آذربایجان اویرنجی حرکاتی
گله جک بیزیمدیر azoyrenci_herekati@yahoo.comآذربایجان اویرنجی حرکاتی
گله جک بیزیمدیر azoyrenci_herekati@yahoo.comعوموم میللی قرارلار وٸرمک مٸکانیزملری
عوموم میللی قرارلار وٸرمک مٸکانیزملری
علی رضا اردبیلی alirza@live.se
سون زامانلار بیر سیرا آذربایجان آکتیویستلری طرفیندن اؤنملی بیر مسٸله قالدیریلمیشدیر: یٸنی بیر بایراق دیزاینی. مسٸلهنین اطرافیندا چوخ سؤزلر یازیلیب٬ موباحیثهلر اٸدیلمیشدیرو بو یازیدا من بو مسٸلهیه توخونماق قصدیم یوخدور. بوتون بو پراسٸس اؤز نؤبهسینده داها اؤنملی بیر مسٸلهنی نوماییش اٸتدیرمیشدیر: عوموم میللی قرارلار وٸرمک مٸکانیزملری.
میللی بیرلیکدن هم گٸنیش آنلامدا٬ یعنی میللت سویهسینده و هم میللی حرکاتین چرچیوهسینده مؤجود اولان سیاسی آخینلار و اونلاری تمثیل اٸدن تشکیلاتلار و فیکیر صاحیبلری آراسیندا دانیشماق اولار. بایراق مسٸلهسی اصلینده گٸنیش آنلامدا و میللت سویهسینده تارتیشیلمالی بیر مسٸلهدیر. موعاصیر دونیادا بایراغین هر میللت اوچون ان قاباریق سیموول اولدوغونو نظره آلساق٬ مسٸلهنین جیدیلیک درجهسینی ده تصور اٸده بیلریک. چوخ میللتلرین بایراقلاری٬ اونلارین میلی میتولوژی و تاریخی دیرلر و سیمووللارینا دایانماقلا٬ ان گٸنیش میللی مشروعیت صاحیبی اولان٬ ان عالی قانون وٸریجی اورقان طرفیندن معینلشمیشدیر. بوگون بوتون دونیادا آذربایجانی تمثیل اٸدن بایراق دا اٸله بو سایاق بیر پراسٸسین محصولو دور.
ایندی گونٸی آذربایجانی تمثیل اٸتمک اوچون بیر بایراق دیزاینی مسٸلهسینی گؤتور ـ قوی اٸدن پراسٸس هانسی مشروعیته دایانیر؟ ایلک تشبوث 7 ایول 2008 تاریخلی بیر یازیدا آرایا قویولموش دور.([1]) 30 ـ 40 میلیونلوق بیر میلتین ان اولوی سیمولو حاقیندا موباحیثه و قرار وٸرمهیه چاغیران متن٬ تورک دیلینین قایدا ـ قانونلاری باخیمندان اورهک آچان دٸیل. بو یازی باشدان ـ باشا٬ ادبی٬ اینشا و ایملا سهولریله دولودور. دٸمهلی بیر میللتین ان اؤنملی سیموولونون طالعینی معینلشدیرمک تشبوثو٬ او میللتین دیلینده بیر سطیر سهوسیز سؤزو٬ کاغاذ اوستونه ثبت اٸده بیلمهین شخص یا قورومون طرفیندن گؤستریلیر. ایلک باخیشدا بوردا بیر قباحتلی بیر ایش یوخدور. اؤز دیلینده نه اینکی سهو یازان٬ حتی یٸرلی ـ دیبلی یازا بیلمهین شخصلری ده٬ اؤز میللی آتریبوتلارینین طالعی دوشوندورمهلی دیر. آمما مؤسسلر مجلیسی یا ایستیقلال و قورتولوشون صاباحیندا یارانمیش پارلامنتلرین ایشینین بوگون هارالاردان آرایا آتیلماسینی گؤرمک ده آذربایجان تورکونون کؤنلونو آچمیر.
موباحیثهیه قاتیلان فیکیر صاحیبلرینه گلدیکدهایسه ماراخلی بیر مقام اونلارین ایمضالارینین بیر چوخونون (منیم سایدیغیم و بیلدیییمه گؤره 25 دن 20 ـ سی یا 80 فاییزی!) هانسی حقیقی یا حوقوقو شخصه منسوب اولدوغو بللی دٸیلدیر.
ایلک چاغیریشین مضمونو آمما٬ اونون ادبی کیفیتلریندن ده٬ آرتیق حٸیرت دوغورور. اوردا اوخویوروق:
ˮآذربایجان، و اؤزللیکله ده گونئی بؤلمه سی بو گون او دورومدا دییلدیر کی چئشیتلی تشکیلاتلارین یارانماسینا ایزین وئرسین...، “
ˮتشکیلات یارادیب و اونا بایراغ یاراتان شخصلر گله جکده اؤز ایشلری نین مسئولییتین داشییاجاقلار. “
ˮبایراغ مسئله سی یاخین گونلرده بیر دفعه لیک چؤزولمه لیدیر. اوندان سونرا، سئنئر (مرز) و الیفبا قونولاری گوندمه چیخاریلیب و چؤزولمه لی اولاجاقلار.“
بو سطیرلرین بیرمعنالی الدوغونو باشا دوشمک بؤیوک ایستعداد طلب اٸتمیر. اونلاری آذربایجان تورکجهسیله آشاغیدا کی کیمی ده٬ ایفاده اٸتمک اولار:
- موختلیف تشکیلاتلار یارادماق قدغان اولور!
- اؤزباشینالیق اٸدیب٬ تشکیلات یارادیب و او تشکیلاتلارا بایراق یارادانلار٬ مسٸولیته جلب اولاجاقلار!
- بایراق مسٸلهسینی بیر نٸچه (یاخین) گونلرده حل اٸتدیکدن سونرا٬ آذربایجان سرحدلرینین موعینلشمهسی و الیفبا مسٸلهسی ده گوندهلیگه چیخاریلیب٬ حل اولاجاقدیر!
داها مارخلی بیر مقامدا بیردن ـ بیره 6 عالی تحصیل اوجاغینین ˮجمعی از دانشجویان“ ـ ی طرفیندن٬ بو چاغیریشا لببیک دٸمکدیر. عجبا بو 6 اینستیتوت طلبهلری حقیقتاً بیر سطیر دوزگون تورکجه یازا بیلمهین و غیر دموکراتیک هدهلر و قارا ـ قورخو گلمکلره دولو اولان یازینیمی گؤزلهییرمیشلر؟ بو 6 اینستیتیوتون هرهسیندان بیر طلبهنین مستعار آدینی بیلن وارمی؟ آیا میللی حرکات سیرالاریندا آدینی بیلدییمیز شخصیتلرین بیری٬ بو 6 اینستیستوتون٬ ˮجمعی از دانشجویان“ ـ ینین ایمضالارینین دوزگون اولدوغونو تأیید اٸده بیلرمی؟
یوخاریدا ترسیم اولان منظرهنین آجیناجاقلی و تأسسوف دوغوران اولدوغوایله برابر بیر سیرا سوآللاردا دوغورور:
- سون 20 ایلده اون مینلر اولماسادا٬ کیملیگی هامیا معلوم اولان مینلرله قلم و فیکیر صاحیبی٬ آذربایجان مٸدیاسینین یوزلرله اورقانلاریندا٬ اثر یارادمیشدیرلار و آرتیق تورک دیلینده دوغرودوزگون نثر یازماق بیر غیرعادی هونر ساییلمیر. عجبا بو عظمتده کولتورل قوشونو اولان بیر مللتین بایراغی یوخاریدا ایشاره اولان یوللارلا معین اولمالیدیر؟ ماراخلی دیر کی یازیلارین بیر سیراسی فارس دیلینده دیر.
- اگر بٸله یوللارلا بیر سیرا دوستلار بایراق سٸچمک پراسٸسینه داخیل اولماغی دوزگون گؤرورلر٬ اوندا او دٸمک دٸیل کی 30 ـ 40 میلیونلوق بیر میلتین سیمووللاری اٸله 20 نامعلوم و 5 معلوم ایمضا صاحیبلرینین یازیشمالایندا موعیینلشمهلیدیر؟
- بٸله بیر پراسٸسلره براٸت ویریلیرسه٬ اوندا میلت طالعینین داها هانسی استراتژی اهمیتی داشایان مسٸلهلری تورکجه یازا بیلمهینلرین تششبوثو و نامعلوم ایمضالار داشییان یازیلارلار موعیینلشمهلی دیر؟ سرحدلریمیزین و الیفبامیزین طالعینین یوخاریدا توصیف اولان وضعییته بنزر بیر حالدا حل اولماسینا داییر آرتیق وعده وٸریمیشدیر.
اونیکاللیق
میللی بیر آتریبوت سٸچمک پراسٸسی٬ ایمکان قدر تکرار اولماز یا چوخ چتین تکرار اولان اولمالیدیر. هٸچ میللت یا او میللته منسوب اولان قوروپلار٬ سیاسی پارتیالار یا شخصلر٬ کٸفلری چکنده٬ میللی سیموول یارادماق٬ سٸچمک و یا لانسه اٸتمک هوسینه دوشمورلر. بو سببدن میللی سیمووللاری سٸچمک یا اونلاردا دهییشیکلیک اٸتمک٬ هر اؤلکهنین آنا یاساسینین ان اؤنملی بندلری کیمی اٸله چتینلشدیریلیر کی٬ هلم ـ هلم اونلارا توخونماق اولماسین. دونیادا میلتلرین میللی آتریبوتلارینین دییشیلمهسی نادیر دن ده نادیر بیر حادیثه ساییلیر. میثال اوچون 2004 ـ ی ایلده گورجوستاندا میکاٸیل ساآکاشویلینین غرب یؤنلو مخمل اینقیلابیندان سونرا بایراق دییشمهیه ایشاره اٸتمک اولار.
بو مقالهنین مؤوضوعسونا قاییتدیقدا٬ اینترنت سایتلاریندا بایراق سٸچیمیله مشغول اولان دوستلارین ایشلرینه هٸچ بیر اونیکاللیق حاکیم دٸیلدیر. باشقا سؤزله بو پراسٸس هٸچ بیر تکرار اولونمامازلیقلا سجیهلنمیر. بو او دٸمکدیر کی٬ پراسٸس تکرار اولا بیلر و بو بو تکرار اولماق میلتیمیزی قونشو٬ دوست و دوشمن قارشیسیندا گولونج وضعیتده قویا بیلر. تصوور اٸدینکی حاضیرکی٬ تورک دیلینده یازماقدا چینلیک چکن بیر شخص یا قوروم و اونونلا (موافق و موخالیف کیمی) موباحیثهیه قاتیلان٬ صاحیبلری معلوم و نامعلوم اولان ایمضالار مودلی اساسیندا٬ گلن دفعه یٸنی بیر کامپانیا باشلانیب و تام یٸنی بیر رقیب بایراق سٸچمک٬ تام فرقلی آذربایجان سرحدلری موعینلشدیرمک و تزه بیر الیفبا قبول اٸتمکله نتیجهلنه بیلر که یوخاریدا ایلک چاغیریشدان نقل اولان پرینسیپلر اساسیندا بیر ـ بیرلرینی قدغن اٸدیب٬ میللی محکمهیه (؟) وٸرمکله هدهلهمکله مشغول اولا بیلرلر. بٸلهلیکله آز زاماندا آکتیویستلریمیزین وار گوجونو هدر اٸدندن سونرا٬ اینترنت عالمیمیز٬ رنگ برنگ بایراقلار٬ خریطهلر و الیفبالار کوللکسیونونا چٸوریلیب٬ میللی فعاللار سیرالاریندا مأیوسلوق و بیزی سٸومهینلر آراسیندا بیزه قارشی استهزا یاراداجاقدیر.
فارس شوینیزمیده بو وضعیتدن ایستهدییی ایستیفادنی اٸتمکده عاجیز قالان دٸیلدیر. بوردا بیر باش وٸرمیش حادیثهیه ایشاره اٸتمک یٸرینده اولاردی: 90 ـ جی ایللرین اولینده شوبههلی بیر وضعیتده شیخ خیابانی و ستارخانین تبریزده مزارینی (!) سؤکمک خبری خاریجده نشر اولان آذربایجان مطبوعاتی و اوردان میرزه خزرین رٸداکتورلوق اٸتدییی ˮآزادلیق“ رادیوسوایله یاییلدی. او زامان ایران دؤولتینین کونترولوندا اولان مطبوعات٬ حیرتلندیریجی چٸویکلیکله بو خبری نقل اٸدیب ˮپان تورکیست ضیدی اینقیلابچی“لار حاقیندا استهزا اٸدیجی قیصا شرحلر یازدیلار.
یوخاریدا وصف اولان احولات٬ آذربایجان تورکونون میللی وارلیغینی سٸون هر کس اوچون اوزوجو اولمالیدیر. آمما بو او دٸمک دٸیل کی٬ میللتیمیز مدرن٬ دموکراتیک و لاییقلی سویهده عوموم میللی قرارلار وٸرمک پراسٸسیایله بیگانهدیر. بؤیوک اوغورلا حیاتا کٸچیریلمیش ایکی اورتوقرافی سٸمینارینی بو مدعانین شاهیدی کیمی گؤسترمک اولار. بو سٸمینارلاردا مرحوم عالیمیمیز اوستاد پروفسور حمید نیطقینین وارلیق درگیسینده دیرلی ˮاملا قیلاووزو“ اثریله باشلادیغی علمی ایرثه دایاناراق٬ بوتون عالیملریمیزین فعال ایشتیراکیله٬ ایملامیزی استانداردلاشدیرما اوچون دیرلی قرارلار آلیندی. بو موفقیتی جناب دوکتور براهنی ˮاصیل میللی آکادمی“ ایشی کیمی دیرلندیردی. سٸمینارلاردان گونومیزه کیمی سورن ایللر بویونجا بوتون بو قرارلار مطبوعات و کیتاب نشرینده٬ میللی تنظیمات کیمی میزان و معیار رولونو اویناماقدادیر. نظره آلساق کی٬ حاکمیتده اولان فارس میللتی اؤتن 85 ایلده بٸله بیر ایشین عؤهدهسیندن گلمهمیشدیر٬ اوندا مرحوم دوکتور زهتابی٬ جناب دوکتور هیٸت و بوتون مدنیت خادیملریمیزین الده اٸتدیکلری ناٸلیتین عظمتینی باشا دوشه بیلریک. اورتوقرافی سٸمینارلاری آشکارجاسینا گؤسترمیشدیر کی٬ عوموم میللی قرارلار وٸرمک٬ دموکراتیک پراسٸسین نتیجهلرینه سایقیلا یاناشماق و او پراسٸسله آلینان قرالاری حیاتا کٸچیرمک اوچون٬ میلتیمیز یٸتگندیر.
